BLEZ PASKAL

Blez Paskal. 1623-1662 illər arasında yaşamış Fransız dahisi. Eyni zamanda böyük bir riyaziyyatçı olan, Torriçelli (Torricelli) deneyi əsasında əsərlər yazan ve hesab maşını icad etmiş olan Paskalın əsas əsəri ölümünden sonra yayımlanmış olan Düşüncələr'dir. O, 1654-ci ildə dini bir təcrübə yaşamış, hayatının bundan sonraki dövrünə, elmi fəaliyyətdən çox, din ve Allah haqqında mübahisələr aparmışdır. Başqa sözlə Paskal deist bir hümanizmin, rasional bir kuşkuculuğun ve sərbəst düşüncənin egemen olduğu bir zamanda ve cəmiyyətdə, Allahın ve İlahi kayranın gerekliliğini ve gücünü gösterme çabası içinde olmuştur. Descartes'ı həm qəbul edən həm də təkmilləşdirən, Dekartın riyazi üsulun istifadə sahəsini genişləndirmək istədiyi yerdə, riyazi üsulun digər sahələrə uyğunlaşdırılması ve yararı mövzusunda kuşkucu bir tavır takınan Paskal, bu üsulun teolojiyle de, metafiziklə də bir əlaqəsi olmadığını demişdir. Soyut, analitik ve tümdengelimsel düşünen akıl, Paskala görə, Allahın varlığını sübut edə bilməz. Həqiqəti bilmənin, mütləq doğruluğa çatmanın tək yolunun ağıl, riyazi ya da elmi üsul olmadığını deyən Paskala gör, qurtuluş urək və inancdadır. Məsələnin həlli inancda, ürəkdə, dini bir yaşamdadır, çünki yalnız burada, inanan insan Allaha bağlı eşq dolu bir kavrayışa ulaşır. İnsanın qurtuluşu, səmimi müminde söz konusu olan adeta içgüdüsel, doğrudan, aracısız ve ağıla bağlı olmayan, ağıl süzgeəcindən keçməmiş bir anlayışta, Allaha təslim olmalıdır.